Volgens de cognitieve gedragstherapie beïnvloedt de interpretatie van een situatie (en dus niet de situatie zelf) de emotie, het gedrag en de lichamelijke reactie die erop volgt. Bepaalde gebeurtenissen zullen iedereen weleens van streek maken. Denk bijvoorbeeld aan afwijzing, mishandeling, enzovoort … Wie zijn/haar gedachten kritisch onder de loep neemt en denkfouten corrigeert, zal zich achteraf vaak beter voelen.
De kenmerken van automatische gedachten
Automatische gedachten vormen altijd een bepaalde gedachtestroom. Dergelijke gedachten komen niet alleen bij mensen met psychische problemen voor, we hebben ze allemaal. Meestal zijn we ons nauwelijks bewust van die gedachten. Automatische gedachten maken uiteenlopende emoties los, variërend van vreugde, blijdschap tot verdriet. Ze kunnen zelfs tot stemmingswisselingen leiden. Daarnaast is het goed om te weten dat automatische gedachten een verbale of visuele vorm kunnen hebben. Die kunnen op twee manieren geëvalueerd worden: op grond van geldigheid en van hun bruikbaarheid.
De meest voorkomende automatische gedachten worden op een bepaalde manier vervormd en komen in iemand op ondanks objectieve bewijzen voor het tegendeel. Een tweede vorm van automatische gedachten klopt meestal wel, maar de conclusie die de patiënt eruit trekt, kan onjuist zijn. Een laatste vorm van automatische gedachten is duidelijk disfunctioneel (ongezond) en zorgt voor mentale en emotionele problemen.
Het cognitieve model
Het is niet de situatie die bepaalt wat mensen voelen, maar de manier waarop zij die interpreteren. Stel je bijvoorbeeld een nieuwsbericht voor dat door verschillende mensen bekeken wordt. Ze reageren emotioneel en gedragsmatig heel verschillend op dat bericht. Dit komt omdat, tijdens het opnemen van die info, bij iedereen andere interpretaties omgaan in de hersenen. Want hoe mensen zich voelen en gedragen, heeft te maken met de wijze waarop ze een situatie interpreteren en daarover nadenken. De situatie op zich bepaalt niet hoe ze zich voelen en wat ze doen; hun emotionele reactie wordt gestuurd door hun perceptie van die situatie. Wanneer je je automatische gedachten hebt geïdentificeerd, dan kun je de juistheid ervan onderzoeken en vervolgens beoordelen.
Je automatische gedachten in kaart brengen
Mensen ondervinden vaak moeilijkheden om de situatie of het probleem te identificeren waar ze het meest last van ondervinden. Daarnaast weten ze niet altijd welk deel van het probleem hen het meest overstuur maakt. Zodra een bepaalde situatie is geïdentificeerd, zullen ook de automatische gedachten makkelijker ontdekt worden.
In de volgende schrijfoefening leer je je gedachten in kaart te brengen zodat je een diep inzicht hebt in je gedachtegang.
1. Op welke plek(ken) in je lichaam ervaar je de emotie?
2. Kan je een gedetailleerde beschrijving geven van de problematische situatie?
3. Kan je de problematische situatie visualiseren? Welke gedachten en emoties ervaar je?
4. Kan je nu tegengestelde gedachten beschrijven aan de gedachten die je ervoer?
Technieken om automatische gedachten op te roepen
WAT GING ER OP DAT MOMENT DOOR JE HEEN?
Beantwoord de volgende vragen zo eerlijk mogelijk.
1. Beschrijf een problematische situatie.
2. Gebruik visualisatie om de situatie in detail te beschrijven.
3. Wat denk/dacht je?
4. Wat betekende de situatie voor jou? Of wat zegt die over jou?
