Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een psychische aandoening die ontstaat na het beleven van schokkende of traumatische gebeurtenissen. PTSS wordt doorgaans gelinkt aan oorlog of aanslagen, terwijl de stoornis veel meer gezichten heeft. Zo kan posttraumatische stress ook voorkomen na een miskraam, een slechte jeugd of een verkeersongeval. PTSS is vaak moeilijk te diagnosticeren, waardoor slachtoffers soms jarenlang onwetend getriggerd worden. In deze bijdrage leggen we de signalen uit.
Een onzichtbaar litteken
De oorzaak van PTSS is doorgaans een heftige en schokkende ervaring of gebeurtenis. Het is dan ook logisch dat deze stoornis geregeld voortkomt bij militairen en politieagenten die opgeroepen worden in crisissituaties, maar ook bij slachtoffers van (seksueel) misbruik, ernstige ongevallen of natuurrampen. Zo’n gebeurtenissen laten diepe littekens achter op mentaal vlak. Wat minder bekend is, zijn de oorzaken die niet zo dramatisch lijken, maar die door sommige personen wél als extreem worden ervaren. Als die emoties niet voldoende verwerkt worden, is het resultaat hetzelfde.
Herbeleving
Het merendeel van de PTSS-patiënten kampt met een herbeleving van het trauma. Dat betekent dat gedachten, herinneringen of beelden van de gebeurtenis zich steeds weer opdringen. Patiënten reageren alsof die gebeurtenis opnieuw plaatsvindt. Zich bewust isoleren, depressief gedrag vertonen…, dit zijn courante tekenen van posttraumatische stress.
Deze reacties worden voortgebracht door een trigger, iets wat de herbeleving in gang zet. En dat kan zowat alles zijn: bepaalde geluide, geuren, aanrakingen, woorden, enzo. De link is niet altijd duidelijk en slachtoffers hebben hun reactie dan ook meestal niet in de hand. Wanneer ze geconfronteerd worden met een trigger maakt hun lichaam automatisch angst- en stresshormonen aan. Die geven op hun beurt aanleiding tot psychische, fysieke en emotionele uitingen, zoals een versnelde hartslag, hyperventilatie, trillen, zweten,…
Ontwijkingsgedrag
Een ander gekend copingsmechanisme is ontwijkingsgedrag. Na een tijdje hebben slachtoffers (onbewust) door wat de triggers zijn en daarom gaan ze bepaalde mensen, activiteiten, omstandigheden en plaatsen bewust vermijden. Dat zorgt er dan voor dat ze zich sociaal gaan isoleren. Elke confrontatie met het trauma mondt uit in vluchtgedrag, omdat het gewoon te pijnlijk is. Helaas kan er op die manier nooit een verwerking plaatsvinden.
Prikkelbaarheid
Mensen die kampen met posttraumatische stress hebben het heel moeilijk met kritiek. Ze reageren daar heel explosief op, vooral wanneer ze geconfronteerd worden met een situatie die gelinkt is aan het trauma. Deze woede-uitbarstingen zorgen voor concentratieproblemen, overdreven waakzaamheid en krampachtig reageren door angst.
Overige tekenen
Natuurlijk verschillen de symptomen per individu, we geven hier enkele die mogelijks wijzen op PTSS. Slapeloosheid, gevoelens van vervreemding, afgevlakte gevoelens, bindingsangst, schuldgevoelens, machteloosheid, nachtmerries, vergrote alertheid, paniekaanvallen, stemmingswisselingen, laag zelfbeeld, lichamelijke klachten, automutilatie, gebruik van verdovende/verslavende middelen.
EMDR: Eye Movement Desensitization & Reprocessing
Eye Movement Desensitization & Reprocessing (EMDR) is een succesvolle therapie die regelmatig wordt toegepast bij individuen die kampen aan PTSS. EMDR is wetenschappelijk onderbouwd en werd in 1989 ontwikkeld door Dr. Francine Shapiro. De techniek wordt gekenmerkt door de gekende ‘oogbewegingen’, maar dit is slechts een klein onderdeel van een sessie. Tegenwoordig is het de meest doeltreffende behandeling op het vlak van psychisch trauma. De werkzaamheid werd inmiddeels door officiële instanties erkend.
EMDR kan je beschouwen als een vorm van traumatherapie. De therapeut zal je vragen om je trauma zo helder mogelijk te omschrijven, om vervolgens samen met jou terug te gaan naar die traumatische gebeurtenis via eene beeld of gevoel dat jij associeeert met de gebeurtenis. Tegelijkertijd zal de therapeut een afleidende stimilus gebruiken (dat kan een vinger zijn die van links naar rechts beweegt, licht, geluiden via een koptelefoon), die je met je ogen volgt.
Op die manier worden er in je hersenen nieuwe ideeën, beelden en associaties opgeroepen. Het doel hiervan is om ervoor te zorgen dat herinneringen dat herinneringen, beelden of associaties minder gevoelig (gedesensitiseerd) en uiteindelijk verwerkt worden. Hierdoor wordt het genezingsproces in gang gezet. Een belangrijke opmerking die moet worden meegedeeld is, dat EMDR enkel mag uitgevoerd worden door een ervaringdeskundige die beschikt over een Masterdiploma in de psychologie of Psychiatrie.
Waar je op moet letten als je op zoek gaat naar een EMDR-therapeut
Online vind je tal van therapeuten die EMDR aanbieden en zich louter baseren op de oogbewegingen, maar die verder geen kennis bezitten van de onderliggende psychotherapie. Het is namelijk belangrijk dat de therapeut de juiste vragen stelt, een onderscheid kan maken tussen wie wel en wie niet ontvankelijk is voor EMDR en een therapeut die mentaal sterk is. Laat je dus uitsluitend door een professional behandelen!
