Kijk je wel eens in de spiegel? Niet gewoon een vlugge check of je haar nog goed zit, maar écht naar jezelf kijken? Om je eigen sterktes en zwaktes te achterhalen, om te ontdekken hoe je in elkaar zit. Om jezelf te doorgronden en te begrijpen hoe anderen jou zien. Kan jij jezelf aanschouwen en de confrontatie met je eigen ‘ik’ aangaan? Maak kennis met de eigenschappen van zelfreflectie.
Objectief naar jezelf kijken
Naar jezelf kijken op een objectieve manier, zonder oordeel of verwachtingen, dat is de definitie van zelfreflectie. Het is geen gemakkelijke klus om jezelf helemaal door te lichten. Zoiets kan behoorlijk confronterend en zelfs pijnlijk zijn. Maar wanneer je op een gestructureerde manier je eigen gevoelens, gedrag, ervaringen en acties onder de loep neemt, dan zal je snel merken dat zelfreflectie je heel wat voordelen te bieden heeft. Door de aandacht naar binnen te richten ben je namelijk beter in staat om uit je fouten te leren; Dat resulteert in een groter geluksgevoel, meer onafhankelijkheid en een duidelijk doel in het leven, zonder dat je daarvoor de goedkeuring van anderen nodig hebt.
De kracht van patronen
Ieders leven zit vol patronen waar vaak krampachtig aan vastgehouden wordt. Soms lijkt het wel alsof je op automatische piloot functioneert. Die dagelijkse taken voer je routineus uit. Ze zijn op de duur vanzelfsprekend en worden na verloop van tijd een automatisme. Zo ontstaat er een blinde vlek. Je beschouwt deze patronen dusdanig als ‘normaal’, dat je ze niet meer objectief kunt evalueren. Dat is ook de reden waarom andere mensen bepaalde zaken waarnemen, die je nooit eerder had opgemerkt. Daarom is het belangrijk om af en toe eens kritisch naar jezelf en je eigen handelingen te kijken, want niemand is echt zo bewust bezig als hij/zij graag wou willen geloven. Je komt ongetwijfeld nog voor verassingen te staan!
Reflecteren naar jezelf betekent echter niet dat je je hele leven en persoonlijkheid in vraag moet stellen. Reflectie moet je rijker maken aan kennis en inzichten over jezelf. Idealiter brengt het je nieuwe informatie bij, zodat je makkelijker komaf kunt maken met slechte gewoontes. Cruciaal in dit gegeven is, dat je het onderscheid maakt tussen hoofd- en bijzaken, want niet alles moet veranderbaar zijn. Iedereen zondigt wel eens, het is niet de bedoeling dat je jezelf onderwerpt aan het ideaalbeeld van ‘de perfecte mens’. Zolang jouw gedrag jezelf én niemand anders schaadt, is er geen onoverkomelijk probleem.
Reflecteren in de relatie
Ook in je relatie/contact met anderen is het belangrijk om jezelf af en toe een spiegel voor te houden. Welke emoties, gevoelens en gedachten wek jij bij anderen op en hoe reageer jij daar doorgaans op? In liefdesrelaties staan mensen vaak te weinig stil bij wat de partner voelt, of wordt er juist teveel rekening mee gehouden, waardoor je jezelf wegcijfert. Partners willen hun relatie niet onder druk zetten en durven hun gevoelens daarom niet altijd te uiten, uit angst om de relatie te verliezen. Dat geldt voor allerlei soorten relatie. En toch is het ontzettend belangrijk om ook in een relatie te reflecteren, en zo bepaalde gedachten en emoties bloot te leggen.
Uit je relatie (en daarbij gaat het niet uitsluitend om liefdesrelaties) kan je heel veel leren. Je ontvangt voortdurend feedback van de ander, waardoor je gaat nadenken over je eigen gedrag. Mensen beïnvloeden elkaar, bewust én onbewust. Dat stimuleert de persoonlijke groei, omdat je voortdurend getriggerd wordt om je grenzen te verleggen. Je kunt je immers niet blijven verschuilen achter de schaduw van je verleden of je opvoeding.
Reflecteren kun je leren
Zelfreflectie is een techniek die je kunt leren. Je begint eenvoudig weg met de bereidheid te ontwikkelen om naar jezelf te kijken en jezelf een spiegel voor te houden. We hebben nogal eens de gewoonte om anderen met de vinger te wijzen, om op die manier onze eigen verantwoordelijkheden van ons af te schuiven. Dat is heel verleidelijk, maar het brengt ons helaas niets bij. Alleen als je openstaat voor (negatieve) feedback, is de weg vrij om je deze techniek eigen te maken.
Concrete situaties kunnen hierbij helpen. Ga na op welke manier een bepaalde gebeurtenis jou heeft beïnvloed. Welke emoties ervoer je, en hoe ging je daarmee om? Wat raakte jou precies? Evalueer daarna jouw reactie op het hele gebeuren. Had je het op een andere manier kunnen aanpakken. Eens je jezelf die vragen kunt stellen én eerlijk beantwoorden, heb je de ‘reflectieknop’ geactiveerd. Voor de één zal dit een grote uitdaging vormen, voor de ander is het ‘a piece of cake’.
